რუსეთის მიერ უკრაინაში წამოწყებულმა ომმა კიდევ ერთხელ გამოაცოცხლა დისკუსიები კიბერ-საფრთხეებსა და ომში მათი როლის შესახებ. როგორც გამოცემა „Foreign Affairs-ის“ ჟურნალისტი ჯონ მიულერი წერს, კიბერსაფრთხეების მასშტაბებს საჯარო დისკუსიებში ხშირად აჭარბებენ და სინამდვილეში კიბერ თავდასხმების დიდ ნაწილთა გამკლავება სავსებით შესაძლებელია და ეგზისტენციალურ საფრთხეს არ წარმოადგენს. მიუხედავად ამისა, საზოგადოებაში პანიკის თესვას კიბერ-საფრთხეების შესახებ არც სხვადასხვა ქვეყნის ოფიციალური მოხელეები არ ერიდებიან.
უკრაინაში ომის შემდგომი განვითარების პროგნოზირებისას, ხშირად გვესმის პროგნოზები კატასტროფული კიბერთავდასხმების შესახებ. თუმცა, როგორც ჩანს, კიბერთავდასხმების კატასტროფულ შესაძლებლობებზე საუბარს გრძელი ისტორია აქვს. მიულერს აშშ-ის შეიარაღებული ძალების შტაბების მეთაურთა კომიტეტის ყოფილი თავმჯდომარის მაიკ მულენის მაგალითი მოჰყავს, რომელიც 2011 წელს ყველაზე დიდ ეგზისტენციალურ საფრთხედ კიბერ-თავდასხმებს ასახელებდა. შემდეგ წელს კი მისმა შემცვლელმა მარტინ დემპსიმ განაცხადა, რომ კიბერთავდასხმებს ჩვენი საზოგადოების სრულიად პარალიზება შეეძლო. აშშ-ს ყოფილი თავდაცვის მდივანი ლეონ პანეტა კი გვაფრთხილებდა, რომ მომავალში აშშ-ს კიბერ-პერლ ჰარბორთან მოუწევდა გამკლავება.
„Foreign Affairs-ის“ ჟურნალისტი ასევე ახსენებს ნიკოლ პერლრუთს, კიბერ-უსაფრთხოების თემებზე ამერიკული გამოცემის „ნიუ იოკრ თაიმსის“ ჟურნალისტს, რომელიც კიბერსივრცის ექსპერტებს სულ ეკითხება — თუ როდის მოხდება კიბერ-მეთოდებით განხორციელებული კატაკლიზმური ბუმი. მას ყოველთვის ეუბნებიან, რომ ეს 18-24 თვეში მოხდება, მან კი თავისი კვლევა 100 თვეზე ბევრად დიდი ხნის წინ დაიწყო. ცხადია, რომ მოსახლეობის უმრავლესობისთვის ბურუსით მოცული კიბერ-თავდასხმების სფერო ხშირად გამხდარა არასწორი პროგნოზებისა და პანიკის საფუძველი, თუმცა ეს კატასტროფული მოვლენები, რომლებსაც უკვე ათწლეულზე მეტია ველით, ჯერ კიდევ არ ასრულებულა.
ის, რომ კიბერთავდასხმებს ნამდვილად შეიძლება ჰქონდეს სერიოზული გავლენა მათ სამიზნეებზე, არავინ უარყოფს, თუმცა როგორც ისტორია გვაჩვენებს, კიბერთავდასხმების შედეგები, როგოც წესი, მართვადია. მიულერი წერს, რომ დისკუსიები კიბერსაფრთხეების შესახებ არაპროპორციულად ფოკუსირებულია ყველაზე უარეს შესაძლო შემთხვევებზე, ვერ ახდენს პრობლემის სწორ კონტექსტში წარმოჩენას და უგულებელჰყოფს კიბერ-თავდასხმების პატარა წილს ინტერნეტისა და ხელოვნური ინტელექტის უდიდეს ღირებულებასთან მიმართებაში. რაც მთავარია, ამ დისკუსიების უმრავლესობა არასათანადოდ აფასებს ბიზნეს სექტორის მიერ კიბერ-თავდაცვითი მექანიზმების ეფექტურობას და მათ პოტენციალს.
რა არის კიბერ ომი და რეალურად არსებობს თუ არა ამ ომის
დაწყების შესაძლებლობა?
კიბერსივრცეში არსებული საფრთხეების შესახებ არსებული დისკურსის ფარგლებში დიდი დრო და მონდომება ეთმობა კიბერ-თავდასხმების სამხედრო შესაძლებლობებზე საუბარს. „სამხედროებმა უნდა იზრუნონ მათი კომუნიკაციების და მართვის ოპერატიული სისტემების გამართულობაზე და მათი კიბერშეტევებისგან დაცვაზე, თუმცა ამ ტიპის ყველანაირი თავდასხმა, დიდი ალბათობით, ინსტრუმენტული ან ტაქტიკური იქნება და არა სტრატეგიული”, — წერია სტატიაში.
როგორც მიულერი წერს, პანიკით სავსე განცხადებების მიუხედავად, ამ რეალობას თავად აშშ-ს სამხედრო ძალებიც ხედავენ, რადგანაც 2019 წლის მონაცემებით, კიბერ უსაფრთხოებაში ქვეყნის ბიუჯეტის მხოლოდ 0.1% იხარჯება.
მიულერი აღნიშნავს, რომ ასევე შეზღუდულია კიბერთავდასხმის შესაძლებლობები ჯაშუშობის, პროპაგანდის წინააღმდეგ და დივერსიის მხრივაც. მიულერი წერს იმასაც, რომ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ჰაკერები აშშ-ს წინააღმდეგ წარმატებით განახორციელებენ საჯაშუშო ოპერაციას, დაბალი შანსია გაიგონ ის, რაც უკვე არ იციან. ჟურნალისტს მაგალითად, 2010 წელს, „ვიკილიქსის“ მიერ ათასობით საიდუმლო დოკუმენტისა და პუბლიკაციის მოპოვების შემთხვევის ფაქტი მოჰყავს. „ვიკილიქსმა“ დოკუმენტები სხვადასხვა მედია საშუალებებს გაუზიარა და მათვე დაავალა იმის გარჩევა, თუ რომელი დოკუმენტები უნდა გასაჯაროებულიყო. როგორც „ნიუ იორკ თაიმსის“ ერთ-ერთი რედაქტორი, რომელსაც ამ დოკუმენტების დახარისხება დაევალა, თავად აცხადებს, იქ არ ყოფილა არაფერი ისეთი, რაც მათ უკვე არ იცოდნენ.
ინტელექტუალურ საკუთრებაზე სისტემური კიბერთავდასხმების ეფექტურობაც დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. როგორც ჩანს, გარდა იმისა, რომ ეს პრაქტიკა სხვა ფორმებით უკვე საუკუნეებია არსებობს, სხვისი ინტელექტუალური საკუთრების მოპარვის სისტემური მცდელობები, თავად სახელმწიფოებს შიგნით, ორგანულად შექმნილი ინოვაციების ტემპს ანელებს. რაც შეეხება კიბერ-პროპაგანდას, ის, უბრალოდ, ხელმისაწვდომი ინფორმაციის რაოდენობას ზრდის, რაც ომისთვის დამახასიათებელი პრობლემების სიაში უკვე დიდი ხანია შედის. იგივე შეიძლება ვთქვათ იმ გავრცელებულ შიშზე, რომ კიბერთავდასხმებს, შესაძლოა, ხელშესახები შედეგებიც მოჰყვეს, მაგალითად: შეწყდეს ელექტროენერგიის მიწოდება ქვეყნის ან ქალაქის მასშტაბით. ელექტროენერგიის მიწოდების შეფერხება არც თუ ისე იშვიათი მოვლენაა, თუმცა დამნაშავეები, ძირითადად, ციყვები ან ელვაა. ამ მიმართულებით განხორციელებული კიბერთავდასხმები, როგორც წესი, ხანმოკლე და, რაც მთავარია, მარტივად გამოსწორებადია. ამასთანავე აღსანიშნავია, რომ დღესდღეობით ინჟინრები სულ უფრო და უფრო მეტად გამძლე სისტემებს აშენებენ, რომლებიც კიდევ უფრო დაცულია ამ ტიპის შეტევებისგან.
კიბერ–ტერორიზმი
უკვე წლებია, მოსახლეობა და საჯარო მოხელეები ტერორისტული ორგანიზაციების მიერ შესაძლო კიბერშეტევებზე ღელავენ და ამას მომავლის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად ასახელებენ. თუმცა, დღემდე არცერთ ტერორისტულ ორგანიზაციას წარმატებული კიბერ-თავდასხმა არ განუხორციელებია. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ისინი ამას მოახერხებენ ფიზიკური ზიანის მისაყენებლად, სისხლისღვრისთვისა და ყურადღების მისაქცევად მათი ძველი მეთოდები ბევრად უფრო იაფი და ეფექტურია. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ტერორისტები ეფექტურად იყენებენ ინტერნეტს კომუნიკაციისა და ახალი წევრების მოსაზიდად, თუმცა ამას კიბერ-ტერორიზმი ნაკლებად შეიძლება ვუწოდოთ, რადგან ტერორისტული აქტები არ ხორციელდება კიბერ სივრცეში.
ასევე, შეიძლება ვისაუბროთ საარჩევნო პროცესში ჩარევის კიბერ-შესაძლებლობებზე. აქაც უნდა აღინიშნოს, რომ არჩევნების გაყალბება ეს კიბერ-სივრცისთვის დამახასიათებელი ექსკლუზიური მოვლენა არ არის და მასთან ასოცირებული საფრთხეები, როგორც წესი, გადაჭარბებულია. კიბერ თავდასხმების დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ ფინანსურ მიზნებს ემსახურება და ამ პრობლემის მნიშვნელობის გადაჭარბება რთულია, თუმცა საუბარი კიბერ თავდასხმებზე, როგორც ეგზისტენციალურ საფრთხეზე, რეალობას ნაკლებად ეფუძნება.
