მხატვარ თემო ჯავახიშვილს 70 წელი სულ ახლახანს შეუსრულდა. პროფესიულ წრეებში მას კარგად იცნობენ და განსაკუთრებული ხელწერის და გამორჩეული სტილის გამო ბევრი თაყვანისმცემელიც ჰყავს. თუმცა მიმდინარეობა, რომელსაც იგი ხელოვნებაში ემსახურება, ბევრისთვის უცხო და გაუგებარია. 70-80-იანი წლების მიჯნაზე კონცეპტუალისტი მხატვრის გამოჩენა ახალი სიტყვა იყო. კონცეპტუალური ხელოვნება ხომ, საზოგადოდ, ახალი სიტყვა იყო იმ პერიოდის მხატვრობაშიც, არქიტექტურასა და დიზაინშიც, რადგან ეს წარმოადგენდა მინიმალური ხერხებით შექმნილ პოეზიას, რომელიც ავანგარდის უკანასკნელი მიმდინარეობაა — უცნაური სინთეზი ხელოვნებაში, სადაც მთავარი იდეა და აზრია, ხელოვნება კი რჩება გამოხატვის საშუალებად, რომელიც ინაცვლებს მეორე პლანზე. თუმცა ასე არ თვლის ჩვენი რესპონდენტი, რომელმაც, „რიჩ-არტის“ მხარდაჭერით, სულ ახლახანს გამოსცა ახალი კატალოგი მხატვრობაში მოღვაწეობის 50 წლის აღსანიშნავად. ეს არის კატალოგი, რომელიც მხატვრის ერთ-ერთი პირველი საკოლექციო წიგნია და მასში შესულია ბატონი თემურის 500-მდე ნამუშევარი. ჩვენ დავუკავშირდით ღვაწლმოსილ ხელოვანს და განვლილ გზასა და მომავლის გეგმებზე ინტერვიუ ვთხოვეთ.
— ბატონო თემურ, როცა თქვენს შემოქმედებას გავეცანი, უნებურად პიკასოს სიტყვები გამახსნდა — ბავშვობაში ვხატავდი როგორც ზრდასრული და ზრდასრულობაში, როგორც 5 წლის ბავშვიო. მეთანხმებით?
— პიკასოს ნათქვამს აქვს კონტექსტი და პირდაპირ არ უნდა გავიგოთ. გეთანხმებით, რომ ზოგჯერ გამოხატვის მინიმალისტური მიდგომა ბავშვურ შთაბეჭდილებას ტოვებს, მაგრამ განსაკუთრებით საინტერესო აზრები ადამიანს სწორედ ბავშვობაში მოსდის. თან, ეს მიბაძვით არ გამიკეთებია. კონცეპტუალური მიდგომა გარკვეულ კონტექსტს ემორჩილება. რეალურ მხატვრობაში მშვენიერების ესთეტიზმი სხვა რამეს მოითხოვს, კონცეპტუალურში — სხვას.
არ გქონდათ იმის შიში, თუ როგორ მიიღებდა საზოგადოება ამ ერთგვარ ექსპერიმენტს? შეშინებული ახალს ვერაფერს გააკეთებ. შიშის დაძლევა ხდება ცნობისმოყვარეობით და სიყვარულით, რომელიც შენში არსებობს და გინდა ჩამოაყალიბო რაღაც ფორმით და მიიტანო ადამიანთა სამყაროსთან.
— „გააბოლეთ ჩემი ლექსები“, — როცა ამ კონცეფციას ქმნიდით, რისი თქმა გინდოდათ?
— ეს ბათუმის ფესტივალზე მოხდა, სადაც მსოფლიოში ცნობილი კონცეპტუალისტები იყვნენ წარმოდგენილნი და როცა ჩემი დრო მოვიდა, ამოვიღე პორტსიგარი, გადავშალე წიგნივით, მივაწერე ჩემი განცდები და დავიწყე კითხვა. ეს იყო შოუს ნაწილი. მაგრამ განა ადამიანი თავისი ფიქრებით, განცდებით და მოქმედებით ყოველდღიურ შოუში არ არის ჩართული? მე ეს მეტაფორულად გამოვხატე. ბოლოს და ბოლოს, ყველაფერი ცისკენ მიიწევს კვამლივით — აზრები, განცდები, მოგონებები… ადამიანის სულიც ცაში მიდის ბოლოს. ეს იყო ჩემი მიდგომა.
— კონცეპტუალიზმი მხატვრობაში 60-იანი წლების ამერიკაში გაჩნდა. ვისი შემოქმედება იყო თქვენთვის ინპირაცია?
— არ მიყვარს ვინმეს მიბაძვა. ვცდილობ, არ დავემსგავსო ვინმეს. განზოგადებული ფორმების ძიების სურვილი ყოველთვის იყო ჩემში და ამ თვისებამ განაპირობა ამ ხაზით ჩემი მუშაობა. გარკვეული ფორმა მინდოდა მომერგო აზრისთვის და გადმომეცა განსხვავებულად. ოსტატობა და პროფესიონალიზმი ყველა ტიპის შემოქმედებაში მნიშვნელოვანია. მხატვრობაც ოსტატობაა, რომლის გარეშეც ვერ შექმნი ვერც ფერწერულ ტილოს და ვერც კონცეპტუალურს. დიდი შრომა ჭირდება ორთავეს.
— თქვენ ვეფხისტყაოსნის თემაზეც იმუშავეთ ზიჩის და ბევრი სხვა ცნობილი მხატვრის შემდეგ, ვინც ვეფხისტყაოსანი დაასურათა. ეს პროექტი საკუთარ თავზე ექსპერიმენტი უფრო იყო თუ საზოგადოების გამოწვევა თქვენგან?
— როცა ეს თემა შემომთავაზეს, სიმართლე გითხრათ, თვითონაც გამიკვირდა. ამიტომ თავიდანვე ვიკითხე — მომცემდნენ თუ არა სრულ თავისუფლებას. როცა ამის პირობა მივიღე, კონცეფციის შექმნას უფრო ფილოსოფიური კონტექსტით მივუდექი. კუნთებიანი კაცის დახატვით ვერავის გავაკვირვებდი და ამიტომაც სარკის ეფექტებით ვეცადე — პირობითად, დრო წამეშალა… იმიტომ, რომ ის, რაც ოდესღაც იყო, არის დღესაც. გმირები, მეომრები, კაცები, ქალები… სიყვარული, მეგობრობა დღესაც ისევე შეუძლია ადამიანს, როგორც მეთორმეტე საუკუნეში შეეძლო. ეს პოზიტივები ყველა ჩვენგანშია. გააჩნია, ვინ როგორ მოვახდენთ რეალიზებას. ამ ფორმით მე წავშალე დრო და მნახველი გავხადე წიგნის პერსონაჟი.
— მგონია, რომ უცხოეთში უფრო გიცნობენ, რადგან მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ხშირად იმართება თქვენი ნამუშევრების გამოფენა.
— საქართველოშიც არ მაკლია გამოფენები. თუმცა, სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვა, რომ ჩვენთან გვიან დამკვიდრდა ეს სტილი. ზოგჯერ პროფესიონალებსაც უჭირთ მისი გაგება და ურჩევნიათ რეალისტურ მხატვრობაზე აქცენტირება, დასავლეთში კი განსხვავებულის მიღების კულტურა უფრო მაღალია. იქ ბევრი წელია ამ მიმართულებით ბევრი შემოქმედი მუშაობს და მეტი გამოცდილებაც გააჩნიათ. ასე რომ, გამგებიც და მიმღებიც მეტია. ბოლო პერიოდში კონცეპტუალიზმის მიმდევრები უკვე გამოჩნდნენ და იმედია, დამფასებელიც მეტი ეყოლება. ყველაფერი ადამიანის ნებაზეა დამოკიდებული.
— ამჟამად თუ ხართ ახლის ძიების პროცესში და რა სამომავლო გეგმები გაქვთ?
— ადამიანი სულ გზაშია და ძიებაშია და ბოლო ამოსუნთქვამდე სულ პროცესშია. რომ დავგეგმო, ხვალ ამას გავაკეთებ, ასე არაა. გზა და გზა, როგორც ვგრძნობ, ისე გამოვხატავ სათქმელს. 70 წლის გავხდი და ჯერ კიდევ მინდა ვიარო. გაჩერების სურვილი არ მაქვს. მივდივარ და საფიქრალიც მაქვს. რასაც ვაკეთებ, მომწონს და სტაგნაცია არ შემიძლია. მეამაყება, რომ სხვადასხვა დროს ისეთი გიგანტების გვერდით ვიყავი გამოფენილი, როგორებიცაა მარსელ დუშანი და მალევიჩი, მაგრამ მინდა კიდევ შევქმნა საინტერესო კონცეპტები. რადგან, თუ გაჩერდი, ე.ი. მორჩა კინო.