მხატ­ვარ თე­მო ჯა­ვა­ხიშ­ვილს 70 წე­ლი სულ ახ­ლა­ხანს შე­უს­რულ­და. პრო­ფე­სი­ულ წრე­ებ­ში მას კარ­გად იც­ნო­ბენ და გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ხელ­წე­რის და გა­მორ­ჩე­ული სტი­ლის გა­მო ბევ­რი თაყ­ვა­ნის­მცე­მე­ლიც ჰყავს. თუმ­ცა მიმ­დი­ნა­რე­ობა, რო­მელ­საც იგი ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში ემ­სა­ხუ­რე­ბა, ბევ­რის­თვის უცხო და გა­უგ­ებ­არია. 70-80-იანი წლე­ბის მიჯ­ნა­ზე კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ის­ტი მხატ­ვრის გა­მო­ჩე­ნა ახ­ალი სიტყვა იყო. კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ური ხე­ლოვ­ნე­ბა ხომ, სა­ზო­გა­დოდ, ახ­ალი სიტყვა იყო იმ პე­რი­ოდ­ის მხატ­ვრო­ბა­შიც, არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­სა და დი­ზა­ინ­შიც, რად­გან ეს წარ­მო­ად­გენ­და მი­ნი­მა­ლუ­რი ხერ­ხე­ბით შექ­მნილ პო­ეზი­ას, რო­მე­ლიც ავ­ან­გარ­დის უკ­ან­ას­კნე­ლი მიმ­დი­ნა­რე­ობაა — უც­ნა­ური სინ­თე­ზი ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში, სა­დაც მთა­ვა­რი იდეა და აზ­რია, ხე­ლოვ­ნე­ბა კი რჩე­ბა გა­მო­ხატ­ვის სა­შუ­ალ­ებ­ად, რო­მე­ლიც ინ­აც­ვლებს მე­ორე პლან­ზე. თუმ­ცა ასე არ თვლის ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი, რო­მელ­მაც, „რიჩ-არ­ტის“ მხარ­და­ჭე­რით, სულ ახ­ლა­ხანს გა­მოს­ცა ახ­ალი კა­ტა­ლო­გი მხატ­ვრო­ბა­ში მოღ­ვა­წე­ობ­ის 50 წლის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად. ეს არ­ის კა­ტა­ლო­გი, რო­მე­ლიც მხატ­ვრის ერთ-ერ­თი პირ­ვე­ლი სა­კო­ლექ­ციო წიგ­ნია და მას­ში შე­სუ­ლია ბა­ტო­ნი თე­მუ­რის 500-მდე ნა­მუ­შე­ვა­რი. ჩვენ და­ვუ­კავ­შირ­დით ღვაწ­ლმო­სილ ხე­ლო­ვანს და გან­ვლილ გზა­სა და მო­მავ­ლის გეგ­მებ­ზე ინ­ტერ­ვიუ ვთხო­ვეთ. 

— ბა­ტო­ნო თე­მურ, რო­ცა თქვენს შე­მოქ­მე­დე­ბას გა­ვე­ცა­ნი, უნ­ებ­ურ­ად პი­კა­სოს სიტყვე­ბი გა­მახ­სნდაბავ­შვო­ბა­ში ვხა­ტავ­დი რო­გორც ზრდას­რუ­ლი და ზრდას­რუ­ლო­ბა­ში, რო­გორც 5 წლის ბავ­შვიო. მე­თან­ხმე­ბით?

პი­კა­სოს ნათ­ქვამს აქ­ვს კონ­ტექ­სტი და პირ­და­პირ არ უნ­და გა­ვი­გოთ. გე­თან­ხმე­ბით, რომ ზოგ­ჯერ გა­მო­ხატ­ვის მი­ნი­მა­ლის­ტუ­რი მიდ­გო­მა ბავ­შვურ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებს, მაგ­რამ გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო აზ­რე­ბი ად­ამი­ანს სწო­რედ ბავ­შვო­ბა­ში მოს­დის. თან, ეს მი­ბაძ­ვით არ გა­მი­კე­თე­ბია. კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ური მიდ­გო­მა გარ­კვე­ულ კონ­ტექ­სტს ემ­ორ­ჩი­ლე­ბა. რე­ალ­ურ მხატ­ვრო­ბა­ში მშვე­ნი­ერ­ებ­ის ეს­თე­ტიზ­მი სხვა რა­მეს მო­ითხოვს, კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ურ­ში — სხვას.

არ გქონ­დათ იმ­ის ში­ში, თუ რო­გორ მი­იღ­ებ­და სა­ზო­გა­დო­ება ამ ერ­თგვარ ექ­სპე­რი­მენ­ტს? შე­ში­ნე­ბუ­ლი ახ­ალს ვე­რა­ფერს გა­აკ­ეთ­ებ. ში­შის დაძ­ლე­ვა ხდე­ბა ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ობ­ით და სიყ­ვა­რუ­ლით, რო­მე­ლიც შენ­ში არ­სე­ბობს და გინ­და ჩა­მო­აყ­ალ­იბო რა­ღაც ფორ­მით და მი­იტ­ანო ად­ამი­ან­თა სამ­ყა­როს­თან.

გა­აბ­ოლ­ეთ ჩე­მი ლექ­სე­ბი“, — რო­ცა ამ კონ­ცეფ­ცი­ას ქმნი­დით, რი­სი თქმა გინ­დო­დათ?

ეს ბა­თუ­მის ფეს­ტი­ვალ­ზე მოხ­და, სა­დაც მსოფ­ლი­ოში ცნო­ბი­ლი კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ის­ტე­ბი იყ­ვნენ წარ­მოდ­გე­ნილ­ნი და რო­ცა ჩე­მი დრო მო­ვი­და, ამ­ოვ­იღე პორ­ტსი­გა­რი, გა­დავ­შა­ლე წიგ­ნი­ვით, მი­ვა­წე­რე ჩე­მი გან­ცდე­ბი და და­ვიწყე კითხვა. ეს იყო შო­უს ნა­წი­ლი. მაგ­რამ გა­ნა ად­ამი­ანი თა­ვი­სი ფიქ­რე­ბით, გან­ცდე­ბით და მოქ­მე­დე­ბით ყო­ველ­დღი­ურ შო­უში არ არ­ის ჩარ­თუ­ლი? მე ეს მე­ტა­ფო­რუ­ლად გა­მოვ­ხა­ტე. ბო­ლოს და ბო­ლოს, ყვე­ლა­ფე­რი ცის­კენ მი­იწ­ევს კვამ­ლი­ვით — აზ­რე­ბი, გან­ცდე­ბი, მო­გო­ნე­ბე­ბი… ად­ამი­ან­ის სუ­ლიც ცა­ში მი­დის ბო­ლოს. ეს იყო ჩე­მი მიდ­გო­მა.

— კონ­ცეპ­ტუ­ალ­იზ­მი მხატ­ვრო­ბა­ში 60-იანი წლე­ბის ამ­ერ­იკ­აში გაჩ­ნდა. ვი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბა იყო თქვენ­თვის ინ­პი­რა­ცია?

არ მიყ­ვარს ვინ­მეს მი­ბაძ­ვა. ვცდი­ლობ, არ და­ვემ­სგავ­სო ვინ­მეს. გან­ზო­გა­დე­ბუ­ლი ფორ­მე­ბის ძი­ებ­ის სურ­ვი­ლი ყო­ველ­თვის იყო ჩემ­ში და ამ თვი­სე­ბამ გა­ნა­პი­რო­ბა ამ ხა­ზით ჩე­მი მუ­შა­ობა. გარ­კვე­ული ფორ­მა მინ­დო­და მო­მერ­გო აზ­რის­თვის და გად­მო­მე­ცა გან­სხვა­ვე­ბუ­ლად. ოს­ტა­ტო­ბა და პრო­ფე­სი­ონ­ალ­იზ­მი ყვე­ლა ტი­პის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. მხატ­ვრო­ბაც ოს­ტა­ტო­ბაა, რომ­ლის გა­რე­შეც ვერ შექ­მნი ვერც ფერ­წე­რულ ტი­ლოს და ვერც კონ­ცეპ­ტუ­ალ­ურს. დი­დი შრო­მა ჭირ­დე­ბა ორ­თა­ვეს.

— თქვენ ვეფხის­ტყა­ოს­ნის თე­მა­ზეც იმ­უშ­ავ­ეთ ზი­ჩის და ბევ­რი სხვა ცნო­ბი­ლი მხატ­ვრის შემ­დეგ, ვინც ვეფხის­ტყა­ოს­ანი და­ას­ურ­ათა. ეს პრო­ექ­ტი სა­კუ­თარ თავ­ზე ექ­სპე­რი­მენ­ტი უფ­რო იყო თუ სა­ზო­გა­დო­ებ­ის გა­მოწ­ვე­ვა თქვენ­გან?

რო­ცა ეს თე­მა შე­მომ­თა­ვა­ზეს, სი­მარ­თლე გითხრათ, თვი­თო­ნაც გა­მიკ­ვირ­და. ამ­იტ­ომ თა­ვი­დან­ვე ვი­კითხე — მომ­ცემ­დნენ თუ არა სრულ თა­ვი­სუფ­ლე­ბას. რო­ცა ამ­ის პი­რო­ბა მი­ვი­ღე, კონ­ცეფ­ცი­ის შექ­მნას უფ­რო ფი­ლო­სო­ფი­ური კონ­ტექ­სტით მი­ვუ­დე­ქი. კუნ­თე­ბი­ანი კა­ცის და­ხატ­ვით ვე­რა­ვის გა­ვაკ­ვირ­ვებ­დი და ამ­იტ­ომ­აც სარ­კის ეფ­ექ­ტე­ბით ვე­ცა­დე — პი­რო­ბი­თად, დრო წა­მე­შა­ლა… იმ­იტ­ომ, რომ ის, რაც ოდ­ეს­ღაც იყო, არ­ის დღე­საც. გმი­რე­ბი, მე­ომ­რე­ბი, კა­ცე­ბი, ქა­ლე­ბი… სიყ­ვა­რუ­ლი, მე­გობ­რო­ბა დღე­საც ის­ევე შე­უძ­ლია ად­ამი­ანს, რო­გორც მე­თორ­მე­ტე სა­უკ­უნ­ეში შე­ეძ­ლო. ეს პო­ზი­ტი­ვე­ბი ყვე­ლა ჩვენ­გან­შია. გა­აჩ­ნია, ვინ რო­გორ მო­ვახ­დენთ რე­ალ­იზ­ებ­ას. ამ ფორ­მით მე წავ­შა­ლე დრო და მნახ­ვე­ლი გავ­ხა­დე წიგ­ნის პერ­სო­ნა­ჟი.

— მგო­ნია, რომ უცხო­ეთ­ში უფ­რო გიც­ნო­ბენ, რად­გან მსოფ­ლი­ოს ბევრ ქვე­ყა­ნა­ში ხში­რად იმ­არ­თე­ბა თქვე­ნი ნა­მუ­შევ­რე­ბის გა­მო­ფე­ნა.

სა­ქარ­თვე­ლო­შიც არ მაკ­ლია გა­მო­ფე­ნე­ბი. თუმ­ცა, სა­მარ­თლი­ან­ობა მო­ითხოვს ვთქვა, რომ ჩვენ­თან გვი­ან დამ­კვიდ­რდა ეს სტი­ლი. ზოგ­ჯერ პრო­ფე­სი­ონ­ალ­ებ­საც უჭ­ირთ მი­სი გა­გე­ბა და ურ­ჩევ­ნი­ათ რე­ალ­ის­ტურ მხატ­ვრო­ბა­ზე აქ­ცენ­ტი­რე­ბა, და­სავ­ლეთ­ში კი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლის მი­ღე­ბის კულ­ტუ­რა უფ­რო მა­ღა­ლია. იქ ბევ­რი წე­ლია ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ბევ­რი შე­მოქ­მე­დი მუ­შა­ობს და მე­ტი გა­მოც­დი­ლე­ბაც გა­აჩ­ნი­ათ. ასე რომ, გამ­გე­ბიც და მიმ­ღე­ბიც მე­ტია. ბო­ლო პე­რი­ოდ­ში კონ­ცეპ­ტუ­ალ­იზ­მის მიმ­დევ­რე­ბი უკ­ვე გა­მოჩ­ნდნენ და იმ­ედია, დამ­ფა­სე­ბე­ლიც მე­ტი ეყ­ოლ­ება. ყვე­ლა­ფე­რი ად­ამი­ან­ის ნე­ბა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.

— ამ­ჟა­მად თუ ხართ ახ­ლის ძი­ებ­ის პრო­ცეს­ში და რა სა­მო­მავ­ლო გეგ­მე­ბი გაქ­ვთ?

ად­ამი­ანი სულ გზა­შია და ძი­ებ­აშია და ბო­ლო ამ­ოს­უნ­თქვამ­დე სულ პრო­ცეს­შია. რომ დავ­გეგ­მო, ხვალ ამ­ას გა­ვა­კე­თებ, ასე არაა. გზა და გზა, რო­გორც ვგრძნობ, ისე გა­მოვ­ხა­ტავ სათ­ქმელს. 70 წლის გავ­ხდი და ჯერ კი­დევ მინ­და ვი­არო. გა­ჩე­რე­ბის სურ­ვი­ლი არ მაქ­ვს. მივ­დი­ვარ და სა­ფიქ­რა­ლიც მაქ­ვს. რა­საც ვა­კე­თებ, მომ­წონს და სტაგ­ნა­ცია არ შე­მიძ­ლია. მე­ამ­აყ­ება, რომ სხვა­დას­ხვა დროს ის­ეთი გი­გან­ტე­ბის გვერ­დით ვი­ყა­ვი გა­მო­ფე­ნი­ლი, რო­გო­რე­ბი­ცაა მარ­სელ დუ­შა­ნი და მა­ლე­ვი­ჩი, მაგ­რამ მინ­და კი­დევ შევ­ქმნა სა­ინ­ტე­რე­სო კონ­ცეპ­ტე­ბი. რად­გან, თუ გა­ჩერ­დი, ე.ი. მორ­ჩა კი­ნო.