გვე­სა­უბ­რე­ბა ეკ­ონ­ომ­ის­ტი, პრო­ფე­სო­რი, თსუ-ის ეკ­ონ­ომ­იკ­ისა და ბიზ­ნე­სის
ფა­კულ­ტე­ტის დე­კა­ნი გი­ორ­გი ღა­ღა­ნი­ძე

— რა სირ­თუ­ლე­ები იკ­ვე­თე­ბა ეკ­ონ­ომ­იკ­ური თვალ­საზ­რი­სით უკ­რა­ინა-რუ­სე­თის ომ­ის ფონ­ზე სა­ქარ­თე­ლოს­თვის, რა პროგ­ნო­ზე­ბის გა­კე­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა?

— უკ­რა­ინა-რუ­სე­თის და­პი­რის­პი­რე­ბას უნ­და შევ­ხე­დოთ ფარ­თო პრიზ­მი­დან. ომი, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, იქ­ონი­ებს გავ­ლე­ნას მსოფ­ლიო ეკ­ონ­ომ­იკ­აზე. უკ­ვე არ­ის იმ­ის პროგ­ნო­ზე­ბი, რომ ის შე­აჩ­ერ­ებს მსოფ­ლიო ეკ­ონ­ომ­იკ­ის გა­მოს­ვლას პოს­ტკო­ვი­დუ­რი მძი­მე მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან, რაც, ცხა­დია, არ იქ­ნე­ბა სა­ხარ­ბი­ელო და რაც ჩვენს ეკ­ონ­ომ­იკ­აზ­ეც აის­ახ­ება.

მე­ორე სა­კითხი უფ­რო რე­გი­ონ­ალ­ურ დო­ნე­ზე გან­ვი­ხი­ლოთ – ეს არ­ის ჩვე­ნი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური და სა­ვაჭ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი რუ­სეთ­სა და უკ­რა­ინ­ას­თან. ჩვენ­თვის ორ­ივე ქვე­ყა­ნა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­ვაჭ­რო პარ­ტნი­ორია, მაგ­რამ თუ 2021 წლის მო­ნა­ცე­მებს გან­ვი­ხი­ლავთ, ჯა­მუ­რად, რუ­სეთ­სა და უკ­რა­ინ­აზე მო­ვი­და ჩვე­ნი ექ­სპორ­ტის ¼-ზე ნაკ­ლე­ბი, ხო­ლო იმ­პორ­ტის შემ­თხვე­ვა­ში – და­ახ­ლო­ებ­ით, 1/6. ამ თვალ­საზ­რი­სით თუ შევ­ხე­დავთ, ამ ქვეყ­ნებ­თან შექ­მნი­ლი კრი­ზი­სი ძა­ლი­ან კა­ტას­ტრო­ფუ­ლი არ არ­ის, მაგ­რამ სექ­ტო­რა­ლუ­რად, შე­იძ­ლე­ბა, გავ­ლე­ნა უფ­რო სე­რი­ოზ­ული იყ­ოს. მა­გა­ლი­თად, ჩვენ­თვის ნავ­თობ-პრო­დუქ­ტე­ბის ერთ-ერ­თი მსხვი­ლი იმ­პორ­ტი­ორი რუ­სე­თია. ამ­იტ­ომ, უნ­და მოხ­დეს დი­ვერ­სი­ფი­ცი­რე­ბა და გა­ნი­საზღვროს, რამ­დე­ნად შე­საძ­ლე­ბე­ლია აზ­ერ­ბა­იჯ­ან­იდ­ან ან თურ­ქმე­ნე­თი­დან ან სხვა ქვეყ­ნე­ბი­დან გა­ზი­სა და ნავ­თობ­პრო­დუქ­ტე­ბის მი­ღე­ბა.

შე­და­რე­ბით უფ­რო სწრა­ფი რე­აგ­ირ­ება მოგ­ვი­წევს ხორ­ბლის თე­მა­ზე, რად­გან, სამ­წუ­ხა­როდ, ხორ­ბლის შემ­თხვე­ვა­ში, დიდ­წი­ლად, რუ­სეთ­ზე ვართ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. ამ­იტ­ომ, შეგ­ვიძ­ლია პირ­და­პირ გა­და­ვი­დეთ ფქვი­ლის შე­მო­ტა­ნა­ზე. დღე­ვან­დელ მსოფ­ლი­ოში არც ფქვი­ლი და არც ხორ­ბა­ლი რა­იმე სე­რი­ოზ­ულ გა­სა­ჭირს არ წარ­მო­ად­გენს, მაგ­რამ შე­სა­ბა­მი­სი კონ­ტრაქ­ტე­ბის გა­ფორ­მე­ბამ, ვა­დებ­მა, შე­იძ­ლე­ბა, მოკ­ლე დრო­ით გა­მო­იწ­ვი­ოს ფა­სე­ბის ზრდაც.

ექ­სპორ­ტთან მი­მარ­თე­ბა­ში, სექ­ტო­რა­ლუ­რად, ას­ევე უნ­და გან­ვი­ხი­ლოთ ყურ­ძნის, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნო­ებ­ის სა­კითხი, რად­გან აქ­აც ორ­ივე ქვე­ყა­ნას – რუ­სეთ­საც და უკ­რა­ინ­ას­აც დი­დი წი­ლი უკ­ავია. მა­გა­ლი­თად ავ­იღ­ოთ 2021 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბი, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც საკ­მა­ოდ დი­დი რა­ოდ­ენ­ობ­ით ყურ­ძნის, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნო­ებ­ის ექ­სპორ­ტი­რე­ბა გან­ხორ­ცი­ელ­და. ჩვე­ნი ექ­სპორ­ტის­თვის არც ესაა დი­დად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი, მაგ­რამ სექ­ტო­რის­თვის – არ­ის! 2021 წელს რუ­სეთ­ში ყურ­ძნის ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნო­ებ­ის ექ­სპორ­ტი იყო 130 მი­ლი­ონი, ხო­ლო უკ­რა­ინ­აში – 26 მი­ლი­ონი. ამ­დე­ნად, თუ ორ­ივ­ეგ­ან მოხ­და ექ­სპორ­ტის შემ­ცი­რე­ბა, სექ­ტორ­ზე ამ­ას გავ­ლე­ნა ექ­ნე­ბა.

პრობ­ლე­მა შე­იძ­ლე­ბა შე­იქ­მნას იმ ტვირ­თებ­ზეც, რომ­ლე­ბიც სა­ქარ­თვე­ლო­დან რუ­სე­თი­სა და უკ­რა­ინ­ის გავ­ლით გა­ედ­ინ­ება. აქ­აც მოგ­ვი­წევს სხვა მარ­შრუ­ტე­ბის მო­ძებ­ნა, მაგ­რამ, სა­ერ­თო ჯამ­ში, კა­ტას­ტრო­ფუ­ლი მდგო­მა­რე­ობა, ჯერ-ჯე­რო­ბით, არ იკ­ვე­თე­ბა.

რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ეს ომი დას­რულ­დე­ბა, უკ­რა­ინა შე­ინ­არ­ჩუ­ნებს და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბას და, იმ­ედი მაქ­ვს, ტე­რი­ტო­რი­ებ­საც და­იბ­რუ­ნებს. ევ­რო­პე­ლი პარ­ტნი­ორ­ები უკ­რა­ინ­ელ­ებს სე­რი­ოზ­ულ­ად და­ეხ­მა­რე­ბი­ან­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აღ­დგე­ნის პრო­ცეს­ში.

და­სავ­ლე­თის კონ­ცენ­ტრი­რე­ბა უკ­რა­ინ­აზე ჩვენ ხომ არ დაგ­ვტო­ვებს მოვ­ლე­ნე­ბის მიღ­მა?

— უკ­რა­ინ­აზე კონ­ცენ­ტრი­რე­ბა ხდე­ბა იმ­იტ­ომ, რომ იქ სა­ომ­არი მოქ­მე­დე­ბე­ბი მიმ­დი­ნა­რე­ობს. ცო­ტა ხნის წინ აშშ-ის სა­ხელ­მწი­ფო მდი­ვან­მა რუ­სებს შე­ახ­სე­ნა, რომ მა­თი შეიარაღებული ძა­ლე­ბი უკ­ან­ონ­ოდ დგა­ნან უკ­რა­ინ­აში, მოლ­დო­ვა­სა და სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ამ კონ­ტექ­სტში მოიაზრება ყვე­ლა­ფე­რი და­თუ სა­სი­კე­თო ძვრე­ბი იქ­ნე­ბა, ეს აუც­ილ­ებ­ლად აის­ახ­ება სა­ქარ­თვე­ლო­ზეც.

 

რას მი­იღ­ებ­და რუ­სე­თი, ჩვენ რომ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სან­ქცი­ები აგ­ვე­მოქ­მე­დე­ბი­ნა
მის წი­ნა­აღ­მდეგ?

სა­უბ­რო­ბენ, რომ პრე­მი­ერ­ის გან­ცხა­დე­ბა იყო არა­ად­ეკ­ვა­ტუ­რი. შეგ­ვეძ­ლო თუ არა ჩვენ — რა­იმე ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სან­ქცი­ები დაგ­ვე­წე­სე­ბი­ნა რუ­სე­თი­სათ­ვის?

— შეძ­ლე­ბით, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, შეგ­ვეძ­ლო, მაგ­რამ აქ სა­უბ­არია შე­დეგ­ზე. თქვენ შე­გიძ­ლი­ათ ახ­ლა­ვე და­უწ­ეს­ოთ რუ­სეთს ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სან­ქცი­ები და თქვათ, რომ ყვე­ლა ტი­პის რუ­სულ პრო­დუქ­ცი­აზე ამ­ბობთ უარს და არც პრო­დუქ­ტს მი­აწ­ვდით რუ­სეთს. შე­დე­გი რა იქ­ნე­ბა? ის, რომ გარ­თულ­დე­ბა სა­ექ­სპორ­ტო ნა­კა­დე­ბი. კი, იმ­პორ­ტს ჩა­ვა­ნაც­ვლებთ, მაგ­რამ ის იქ­ნე­ბა გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო ძვი­რადღი­რე­ბუ­ლი. არც არ­ავ­ინ ელ­ის, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს სან­ქცი­ები დიდ გავ­ლე­ნას იქ­ონი­ებს რუ­სე­თის ეკ­ონ­ომ­იკ­აზე, მაგ­რამ გარ­კვე­ული სიმ­ბო­ლუ­რი ხა­სი­ათ­ის მოქ­მე­დე­ბე­ბი შე­საძ­ლე­ბე­ლია იქ­ნას ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი. კარ­გი იქ­ნე­ბო­და, რომ უფ­რო გა­სა­გე­ბი ყო­ფი­ლი­ყო სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­თვის ის ძი­რი­თა­დი მე­სი­ჯი, რომ სან­ქცი­ები ჩვე­ნი მხრი­დან რე­ალ­ურ დარ­ტყმას არ მი­აყ­ენ­ებს რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცი­ას. ჩვე­ნი და­სავ­ლე­ლი პარ­ტნი­ორ­ები, ვფიქ­რობ, ძა­ლი­ან კარ­გად ხვდე­ბი­ან ჩვენს მძი­მე მდგო­მა­რე­ობ­ას და იმ­ას­აც, რომ ჩვენ არც ნა­ტოს ქვე­ყა­ნა არ ვართ. ას­ეთ მდგო­მა­რე­ობ­აში გა­მო­იწ­ვიო აგ­რე­სო­რი ქვეყ­ნის ზედ­მე­ტი გა­ღი­ზი­ან­ება, საკ­მა­ოდ სა­ხი­ფა­თო თა­მა­ში და გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბა იქ­ნე­ბა.

პო­ლი­ტი­კუ­რი ხა­სი­ათ­ის გა­ღი­ზი­ან­ებ­ას მი­აწ­ერ­დით ოპ­ოზ­იცი­ის კო­მენ­ტა­რებს?

— ეს არ­ის სა­ინ­ტე­რე­სო მო­მენ­ტი: რუ­სეთ­საც ეგ­ონა — სან­ქცი­ებს რომ დაგ­ვი­წე­სებ­და სა­ქარ­თვე­ლოს, ეკ­ონ­ომ­იკ­ას ჩა­მოშ­ლი­და. ეს არ მოხ­და! ანუ რუ­სე­თის სან­ქცი­ები სა­ქარ­თვე­ლოს ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­თვის არ აღ­მოჩ­ნდა დამ­ღუპ­ვე­ლი. თა­ვის­თა­ვად, ცხა­დია, რომ ჩვე­ნი სან­ქცი­ები რუ­სე­თი­სათ­ვის სა­ერ­თოდ არ­აფ­ერი არ იქ­ნე­ბა. ამ­ას აქ­ვს მხო­ლოდ სიმ­ბო­ლუ­რი ხა­სი­ათი – ის, რომ სა­ქარ­თვე­ლო ცი­ვი­ლი­ზე­ბუ­ლი სამ­ყა­როს გვერ­დი­თაა. ჩვენ სხვა რა გავ­ლე­ნა უნ­და მო­ვახ­დი­ნოთ რუ­სე­თის ეკ­ონ­ომ­იკ­აზე, რო­ცა მის­მა სან­ქცი­ამ ვერ მო­ახ­დი­ნა ჩვენ­ზე გავ­ლე­ნა?! ამ­იტ­ომ რა­ცი­ონ­ალ­ური აზ­როვ­ნე­ბა ყო­ველ­თვის იგ­ებს…

რუ­სე­თი დიდ ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ დარ­ტყმას მი­იღ­ებს იმ სან­ქცი­ებ­ით, რაც და­სავ­ლეთ­მა და არა მარ­ტო და­სავ­ლეთ­მა და­უწ­ესა?

— რუ­სე­თი ძა­ლი­ან მძი­მე დარ­ტყმას იღ­ებს, პრაქ­ტი­კუ­ლად — უმ­ძი­მესს. ის არ იქ­ნე­ბა მყი­სი­ერი და ამ წამს, მაგ­რამ იქ­ნე­ბა უმ­ძი­მე­სი. მათ არ ექ­ნე­ბათ წვდო­მა თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ბან­კო სექ­ტო­რებ­ზე, იქ­ნე­ბა დარ­ტყმა ინ­ფლა­ცი­ის თვალ­საზ­რი­სით, იქ­ნე­ბა წამ­ყვა­ნი რუ­სუ­ლი სა­აქ­ციო კომ­პა­ნი­ებ­ის­თვის კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცი­ის ვარ­დნა და სხვ. რუ­სებს ძა­ლი­ან ძვი­რი და­უჯ­დე­ბათ მსოფ­ლი­ოს ნე­ბის­მი­ერ ად­გი­ლას ვაჭ­რო­ბა და პრო­დუქ­ცი­ის შე­ძე­ნა, მსხვი­ლი სა­ნავ­თო­ბო კომ­პა­ნი­ებ­ის მდგო­მა­რე­ობა მკვეთ­რად გაუარესდება და მა­თი კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცია და­იწყებს შემ­ცი­რე­ბებს.

მო­ამ­ზა­და მა­რი­კო გაფ­რინ­დაშ­ვილ­მა