„ისტორია იწყება შუმერიდან“ — სემუელ კრამერი.
ძვ.წთ. მე-4 ათასწლეულიდან ძვ.წთ. 500 წლამდე მსოფლიო ისტორიის ცენტრი იყო კავკასია, შუამდინარეთი, ირანი, მცირე აზიის ნახევარკუნძული, სირია–პალესტინის ტერიტორია და ეგვიპტე: მტკვარ–არაქსის კულტურა, შუმერი, აქადი, ძველი ეგვიპტე, ელამი, აიეტი და მედეა, ხამურაბის ბაბილონი, თრიალეთის კულტურა, აბრაამი, იაკობი, იოსები და ძმანი მისნი, ჰიქსოსები, ხეთების სამეფო, კასიტები, ხური–მითანი, ეხნატონი, ნეფერტიტი, ტუტანხამონი, რამზესები, ქადეშის ზავი, ხალიბების (ხალდების) მიერ რკინის მეტალურგიის განვითარება, „ზღვის ხალხების შემოსევა“, „ტროას ომი“, მოსეს მიერ ისრაელის გამოყვანა ეგვიპტელთა ტყვეობიდან, ასურეთი, დიაოხი, კოლხური კულტურა, ურარტუ, კიმერიელებისა და სკვითების შემოსევები, ფინიკია, მიდია, ნაბუქოდონოსორ II-ს ბაბილონი და ებრაელთა ტყვეობა, კრეზის ლიდია და კიროს აქემენიანის სპარსეთი.
ძვ.წთ. 500-334 წლებში მსოფლიო ისტორიის ცენტრმა დასავლეთით, ეგეოსის ზღვის აუზში გადაინაცვლა: ბერძენ–სპარსელთა ომები, პელოპონესის ომები და მაკედონიის სამეფოს ელადაში გაბატონება.
334-270 წლებში მსოფლიო ისტორიის ცენტრი კვლავ შუამდინარეთ კავკასიის ხაზზე დაბრუნდა: ალექსანდრე მაკედონელის ლაშქრობები და ალექსანდრეს მიერ დედაქალაქად ბაბილონის გამოცხადება, სელევკიდების სახელმწიფოს ჰეგემონობა.
ძვ. წთ. 264-146 წლებში მსოფლიო ისტორიის ცენტრი ხმელთაშუაზღვის დასავლეთ ნაწილში გადადის: 3 პუნიკური ომი თავისი ჰანიბალითა და სციპიონებით, თუმცა 215-146 წლებში ცენტრი ისევ აღმოსავლეთით „მოჩოჩავს“: მაკედონური ომები, 190 — მაგნეზიასთან ბრძოლა.
ძვ. წთ.89-27 წლებში მსოფლიო ისტორიის ცენტრი, ძირითადად, ბალკანეთი და მცირე აზიაა: რომი–პონტოს ომები, სამოქალაქო ომები: ფარსალოსი, ბრძოლა ფილიპესთან და აქციუმის კონცხთან. (გამონაკლისი მხოლოდ „გალიის ომია“ ძვ.წთ. 58-50 წლებში).
ქრისტეშობიდან 1453 წლამდე მსოფლიო ისტორიის ცენტრი შუამდინარეთ–კავკასიის ხაზია: პართია–რომის ომები, ფარსმანები, იუდაელთა ომი, ვესპასიანე, ტრაიანე, ადრიანე, ანტონინე პიუსი… რომისა და სასანური ირანის ომები, ნისიბისის ზავი, ბიზანტიის და სასანიდების ომები, 20 წლიანი ომი ეგრისში, ნინევეას დაცემა, ბიზანტია–არაბთა სახალიფოს დაპირისპირება, თურქ–სელჩუკთა შემოსევები, ჯვაროსნები, დავითისა და თამარის საქართველო, სალადინი, მონღოლები, გიორგი ბრწყინვალეს საქართველო, თემურ–ლენგი და გიორგი VII, კონსტანტინოპოლის დაცემა.
1453 წლიდან მსოფლიო ისტორიის ცენტრი ჯერ მედიჩების რენესანსულ იტალიაში, ხოლო მე-16 საუკუნიდან ატლანტიკის ოკეანის სანაპიროებზე გადადის: პორტუგალია, ესპანეთი, საფრანგეთი, ნიდერლანდები, ბრიტანეთი, მათი აღმოჩენები და მათ შორის ომები.
1789 წლიდან 1991 წლამდე მსოფლიო ისტორიის ცენტრი ევროპის კონტინენტია: საფრანგეთის რევოლუცია, ნაპოლეონის ომები, პრუსია–გერმანიის იმპერია, იტალიის სამეფო, ვიქტორიას ბრიტანეთი, პირველი და მეორე მსოფლიო ომები სტალინ–ჰიტლერ–მუსოლინ–ჩერჩილ–რუზველტით. აშშ–სსრკ–ს ცივი ომი, რომლის ცენტრალური ცეცხლის ხაზიც ბერლინის კედელია.
1990-იანი წლებიდან მსოფლიო ისტორიის ცენტრი კვლავ სირია–პალესტინა, ირან–ავღანეთი, კავკასია–შუამდინარეთის რეგიონს უბრუნდება, რომლის ბუნებრივი ცენტრიც კავკასია–შუამდინარეთია: ერაყის ომი, რუსეთ–საქართველოს ომი, ავღანეთის ომი, ომი სირიაში, ისრაელის ომები, რუსეთის ინტერვენცია ყირიმში და აზოვის ზღვის მიმდებარე დონბასში…
მსოფლიო ისტორიის 6000 წლიდან 5000 წელი კავკასია–შუამდინარეთი მსოფლიო ისტორიის ცენტრი იყო. ამ ცენტრში გაძლება მხოლოდ რჩეულთა ხვედრია. 1453-1991 წლებში საქართველო თავის ბუნებრივი ცხოვრების წესს იყო გადაჩვეული და პოლიტიკურად ამ პერიოდში საქართველო მოკვდა (1453 წელს კონსტანტინოპოლი დაეცა და 1465 წელს საქართველო სამეფო–სამთავრო–სათავადოებად „დაიმსხვრა“), რადგან მსოფლიო ისტორიის ცენტრი დროებით დასავლეთში იყო გადატანილი და კავკასია–შუამდინარეთი გეოპოლიტიკურ ჯურღმულად იყო ქცეული.
1991 წლიდან მსოფლიო ისტორიული ცენტრი კვლავ კავკასია–შუამდინარეთში ბრუნდება, რაც ერთდროულად სახიფათოცაა და უდიდეს შესაძლებლობათა მომტანიც არის!
