ვლადიმერ პაპავა
2022 წლის თებერვალი ისტორიაში შევა როგორც რუსეთის მასშტაბური აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ევროპის ტერიტორიაზე იმ მასშტაბის სამხედრო მოქმედებები, როგორიც ახლა უკრაინის ტერიტორიაზე ხდება, არ ყოფილა.
რუსეთ-უკრაინის ომს საკუთარი პოსტ-საბჭოური ისტორია აქვს.
დასავლეთის პირველი დიდი შეცდომა ის იყო, რომ სსრკ-ს დაშლის შემდეგ ბევრმა პოლიტიკოსმა და ექსპერტმა დასავლეთში ჩათვალა, რომ საბჭოთა კავშირის დროინდელი ცივი ომი დამთავრდა. სსრკ-ის დაშლის შემდეგ რუსეთი ეკონომიკურად იმდენად სუსტი იყო, რომ მას დასავლეთთან ცივი ომის გაგრძელების არავითარი რესურსი აღარ ჰქონდა. დასავლეთმა კი ეს რუსეთის მხრიდან ამ ტიპის ომის ინსტრუმენტების გამოყენებაზე უარის თქმად აღიქვა. ცივი ომის დასასრულის ილუზია თავად დასავლეთმა შექმნა და დაიჯერა. სინამდვილეში, რუსეთს უარი პოსტ-საბჭოური სივრცის გაკონტროლების ამბიციაზე არასოდეს უთქვამს.
ელცინის რუსეთის მიერ ცივი ომის გაგრძელების შესაძლებლობის ეკონომიკური უუნარობა არა ამ ომის დასასრულს, არამედ ამ ომის „გაყინვას“ ნიშნავდა (https://www.eurasiareview.com/30062014-the-end-of-the-frozen-cold-war-analysis). ენერგომატარებლებზე მზარდი ფასების ფონზე რუსეთი ეკონომიკურად უფრო და უფრო გაძლიერდა და დაიწყო ეკონომიკური მეთოდებით ახალი ლიბერალური იმპერიის შექმნა (https://www.project-syndicate.org/commentary/russia-s-economic-imperialism). გასათვალისწინებელია, რომ ეკონომიკური იმპერიალიზმის რესურსები ჯერ კიდევ არის მოსკოვის არსენალში და აქტიურად გამოიყენება, რათა ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებზე იქონიოს ზეგავლენა (https://sites.utu.fi/bre/on-the-modern-economic-imperialism-of-russia).
იმპერიის აღდგენისთვის ლიბერალური მეთოდების გამოყენების განაცხადთან ერთად, რუსეთმა არ დაიშალა სამხედრო წნეხის, როგორც ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებზე ზეწოლის იარაღის, გამოყენებაც, რისი ყველაზე ნათელი მაგალითიც საქართველოში 2008 წლის აგვისტოს გაჩაღებული 5 დღიანი ომია, რომელიც რუსეთის მიერ საქართველოს ტერიტორიის 20%-ის ოკუპაციით დასრულდა (https://eurasianet.org/russia-being-in-the-kremlin-means-never-letting-go). პოსტ-საბჭოთა სივრცეში აგრესიული ქმედებების გაგრძელება იყო 2014 წელს რუსეთის მიერ უკრაინის ყირიმის ოკუპაცია და ანექსია. პირველ შემთხვევაში (ვგულისხმობთ რუსეთის სამხედრო აგრესიას საქართველოს მიმართ), დასავლეთი პროტესტის გამოხატვითა და ჰუმანიტარული დახმარებით შემოიფარგლა, ხოლო მეორე შემთხვევაში, ყირიმის ანექსიის დროს, დასავლეთმა რუსეთის წინააღმდეგ უკვე ეკონომიკური სანქციები შემოიღო (https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract-id=2505586). პრაქტიკაში, დასავლეთის ეს ეკონომიკური სანქციები რუსეთის წინააღმდეგ არაეფექტიანი აღმოჩნდა, რადგან სანქციები არ შეეხო ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის იმ ქვეყნებს, რომლებთანაც რუსეთს თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმი აქვს (http://cacianalyst.org/publications/analytical-articles/item/13296).
შედეგად, რუსეთში გაჩნდა შეგრძნება, რომ ქვეყანა ყველა ტიპის ეკონომიკურ სანქციას გაუძლებს, თუ მომავალში მათ კიდევ დაუწესებენ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, დასავლეთის დამოკიდებულებამ რუსეთის მიმართ რუსეთ-საქართველოს ომის და რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის შემდეგ მოსკოვში დაუსჯელობის გრძნობის გაძლიერებას შეუწყო ხელი.
2022 წელს უკრაინის წინააღმდეგ, ისევე, როგორც 2008 წელს საქართველოს წინააღმდეგ წამოწყებულ საომარ ქმედებებს რუსეთი იმით „ამართლებს“, რომ უკრაინის (და საქართველოს) შესაძლო გაწევრიანება ნატოში რუსეთის ეროვნულ უსაფრთხოებას ემუქრება (https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-join-nato-russia-putin-b2026572.html). მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-მ და ნატომ განაცხადეს, რომ ამ ორგანიზაციის კარები ღიაა საქართველოსა და უკრაინისთვის, დასავლეთის ზოგიერთი ქვეყანა (გამოკვეთილად კი, საფრანგეთი და გერმანია) ამ პროცესს პირდაპირ ბლოკავენ (https://www.theguardian.com/world/2022/jan/26/nato-allies-policy-russia-ukraine-analysis). საქართველოსა და უკრაინის მიმართ ზოგიერთი ევროპული ლიდერის ასეთმა დამოკიდებულებამ რუსეთს პოსტ-საბჭოურ ქვეყნებთან მიმართებაში გამბედაობა შეჰმატა.
მესამე მსოფლიო ომის თავიდან აცილების მიზნით, დასავლეთმა მკაფიოდ განაცხადა, რომ ნატოს ძალები უკრაინის ტერიტორიაზე მიმდინარე სამხედრო ქმედებებში არ ჩაერევა (https://time.com/6151115/nato-russia-ukraine-article-4/). გამომდინარე აქედან, დასავლეთმა რუსეთის წინააღმდეგ მკაცრი ეკონომიკური სანქციები დააწესა (https://www.bbc.com/news/world-europe-60125659).
სამწუხაროდ, რუსეთის წინააღმდეგ ეკონომიკური სანქციების შემუშავების პროცესის დასაწყისში მსოფლიო ლიდერებს ერთიანობა აკლდათ, რაც ყველაზე ნათლად რუსეთის „სვიფტი“-დან გამოთიშვის საკითხმა გამოამჟღავნა (https://www.ft.com/content/69f72de5-d727-496d-9f9d-316db7bdaf03). ამასთანავე, ევროკავშირი და აშშ, ჯერჯერობით, არ გეგმავენ სანქციები დაუწესონ რუსეთის ენერგომატარებლებს, მის ყველაზე დიდ ექპორტს (https://www.nytimes.com/2022/02/25/business/dealbook/russia-ukraine-sanctions-energy.html). იმავდროულად, დამაიმედებელია ჩინური კომპანიების გადაწყვეტილება, რომ დასავლეთის მხრიდან დაწესებულ სანქციებში მოხვედრის შიშით დროებით შეაჩერონ რუსეთისგან ნავთობის შეძენა (https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-02-25/china-pausing-on-buying-russian-seaborne-crude-after-invasion).
სამწუხაროდ, რუსეთის წინააღმდეგ მკაცრი ზომების მიღებაში დასავლეთის არათანმდიდევრულობა და მოქმედების ნელი ტემპი ხელს უწყობს რუსეთის სამხედრო აგრესიის ზრდას უკრაინის მოსახლეობის წინააღდეგ.
ის სიტუაცია, რომელიც დასავლეთსა და რუსეთს შორის ვითარდება მის მიერ უკრაინაში წარმოებული ღია ომის ფონზე, ამძაფრებს იმის შეგრძნებას, რომ უკრაინას დასავლეთისგან ჯეროვანი მხარდაჭერა არ აქვს (https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/ukrainian-president-volodymyr-zelensky-pleads-for-help-fending-off-russian-attack/articleshow/89797808.cms).
ერთმანეთს უპირისპირდება ცივი ომის მეთოდები, რომლებსაც დასავლეთი რუსეთის წინააღმდეგ იყენებს, ცხელი ომი, რომელიც რუსეთმა უკრაინის წინააღმდეგ გააჩაღა. დღის წესრიგში დგება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი კითხვა — შეიძლება თუ არა ცივი ომის მეთოდებით ცხელი ომის შეჩერება?
კითხვაზე პასუხი არაერთმნიშვნელოვანია, რადგანაც ის ეკონომიკური სანქციები, რომლებიც დასავლეთმა რუსეთს დაუწესა, როგორც უკვე აღინიშნა, არ არის ყოვლისმომცველი, მათ ბევრი „ხვრელი“ აქვთ. რა თქმა უნდა, ეკონომიკურ სანქციებს, რომლებიც დასავლეთმა რუსეთის წინააღმდეგ დააწესა, ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასა და რუსეთის სამხედრო ძალებზე უარყოფითი ზეგავლენა ექნება, თუმცა, დიდი ალბათობით, ეს ახლო მომავალში არ მოხდება. ამ დროს კი უკრაინის სამხედრო ძალები და მშვიდობიანი მოქალაქეები თავიანთი სამშობლოს სუვერენიტეტისთვის იღუპებიან.
„ცივი ომი ცხელი ომის წინააღმდეგ — 2022“ მეტ-ნაკლებად ეფექტიანი მხოლოდ მაშინ იქნება, თუ ცივი ომის მეთოდები მკაცრი და ყოვლისმომცველი იქნება. ამისთვის კი მსოფლიო ლიდერები იმ ილუზიის ტყვეობიდან უნდა გამოვიდნენ, რომ რუსეთი მათ ქვეყნებამდე ვერ მიაღწევს და უნდა გადავიდნენ სასწრაფო მოქმედებაზე მათი ქვეყნების და მთელი მსოფლიოს დემოკრატიული მომავლისთვის.
წერილი თარგმნილია ინგლისურიდან: Papava, Vladimer. „Cold War vs. Hot War in 2022.“ Eurasia Review, February 28, 2022, https://www.eurasiareview.com/28022022-cold-war-vs-hot-war-in-2022-oped
